Bitki
bilim olarakta isimlendirilen botanik(=botany) bitkiler üzerinde
çalışan biyolojinin alt dalıdır.Botanik bitkiler,algler ve mantarlar
arasındaki evrimsel
evrimsel bağları,
kimyasal özelliklerini,hastalıkları,metabolizmalarını,gelişimlerini,üremelerini,büyümelerini
ve yapılarını inceleyen son derece geniş kapsamlı biyolojinin alt
disiplinlerinden biridir.Botanik genel olarak 4 ana bölüme ayrılır.
1)Bitki Fizyolojisi 2)Bitki Morfolojisi 3)Bitki Sistematiği(Sistematik Botanik) 4)Bitki Ekolojisi
Ayrıca botaniğin birçok alt disiplni mevcuttur.Bunları özetlersek;
Briyoloji(=Bryology)karayosunlarını inceler,
Etnobotanik(Ethnobotany) bitkiler ve hayvanlar arasındaki ilişkiler inceler.
Ekonomik Botanik ekonomik değeri olan bitkileri ve nasıl kullanılacağını inceler.
Ormancılık(Forestry) orman yönetimi ile ilgili çalışmaları kapsar.
Bahçecilik(Horticulture)çelikleme,yumru,köklü
bitkilerden ve tohumlardan bitki yetiştirmek için ve bunun için gerekli
toprak hazırlama süreçlerini içeren,mevcut bitki türlerini
hibrit(melezleme) çalışmalarıyla zenginleştirmeyi amaçlayan bilimsel ve
endüstriyel bir alandır.
Likenoloji(Lichenology) likenleri inceler.
Paleobotanik(Paleobotany) bitki fosillerini inceler.
Polenoloji(Palynology) polenleri ve sporları inceler.
Fikoloji(Phycology)Algleri inceler.
Fotokimya(Phytochemistry) bitkilerdeki kimyasal süreçleri inceler.
Fitopatoloji(Phytopathology) bitki hastalıklarını inceler.
Bitki Genetiği,bitkilerdeki genetik materyal(dna,rna,kromozomlar vs..)üzerinde çalışır.
Bitki ekolojisi,bitkilerin canlı ve cansız çevre üzerindeki karşılıklı etkileşimi üzerinde çalışır.
Botaniğin
tarihçesine bakacak olursak bilinen en eski yazılı botanik bilgileri
eski hint uygarlığına kadar uzanır.M.Ö 1700-110 yılları arasında yazılan
'Rigveda' adı verilen hinduizmin en eski dini metinlerinde,bitkilerin
'Ağaçlar' , 'İnsanlara faydalı bitkiler' ve 'Sarmaşık=Sarınıcı'
bitkiler olarak 3 ayıran ilk bitki sistematiği kayıtlarının var
olduğunu görürüz.Rigveda'nın diğer alt metinlerinde farklı şekillerde
bitki sistematiği tanımları mevcuttur.
M.ö
4. ve 2. yüzyıllar arasında eski çin uygarlığında eczacılık amaçlı çok
sayıda bitki kayıt listelerine ve bitki karışım bilgilerine
rastlanır.Bu devirde birçok çinli yazar bitkiler üzerinde çalışmaları
sonucu eczacılık bilgileri içeren yazılar yazmıştır.Bunlar arasında
dikkate değer en önemli bilimadamları;M.Ö 2. yüzyılda yaşamış ünlü
eczacılık bilimi uzmanı 'Huangdi Neijing',yine ilaçlar üzerinde
uzmanlaşmış 11.yüzyılda yaşamış 'Su Song' ve 'Shen Kuo' sayılabilir.
M.Ö
300'lü yıllarda avrupada botanik çalışmaları görülmeye başlamıştır.Bu
tarihlerde Aristotales'in öğrencisi olanTheoprastus, 'Historia
Plantarum'(Bitkilerin Tarihi) ve On the Causes of Plants'(Bitkilerin
nedenleri üstüne) isimli iki büyük botanik çalışmasına imza
atmıştır.'Historia Plantarum kitabı latinceye çevrilmiş olup günümüze
kadar ulaşabilmiştir.
M.S
1. yüzyılda yaşamış olan Pedanios Dioskorides tıbbi bitkiler alanında
greko-romen uygarlığının yetiştirdiği önemli botanikçilerden
biridir.Dioskorides'in 5 ciltten oluşan 'De Materra Medica' isimli
kitabı şifalı bitkiler kitabı içinde çok önemli bir yere sahiptir.Bu
kitapta 600'e yakın bitki hakkında lokasyon,morfolojik ve tıbbi
kullanımları hakkında bilgiler vermiştir.Bitkileri 1)Aromatik
Bitkiler2)Yenen yada besin olarak kullanılan bitkiler3)Şifalı bitkiler
olarak sınıflandırmıştır.Yine M.S 1. yüzyılda Romalı filozof Gaius
Plinius Secundus 37 ciltlik 'Naturalis Historia'(Doğa Tarihi)
ansiklopedisini yazmış ve eserinin 16 cildini bitkilere ayırarak botanik
tarihindeki yerini almıştır.
M.S(828-896)
yılları arasında yaşamış iranlı müslüman biyolog Abü Hanifa Dinawari
'Kitab al Nabat'(Book of Plants=Bitkilerin Kitabı) adlı eseriyle önemli
bir yere sahiptir.Kitabında 640'a yakın bitki türü tanımlamış,bitki
gelişimi ve aşamalarını,tohum,çimlenme,bitkilerde meyve ve çiçek oluşumu
konusunda bilgilere yer vermiştir.
13.
yüzyılda yaşamış olan İbn al-Baitar 'Kitab al Jami Adwiya al Mufrada'
isimli eseriyle yaşadığı yüzyılın en önemli botanikçisi ve eczacısı
idi.İbn al-Baitar'ın 300'ün üzerinde kendisine ait keşfi
vardır.İlaçlar,yiyecekler ve 1400'den fazla farklı bitki bitki türleri
üzerinde çalışmalar yapmıştır.İbn al-Baitar'ın kitabı 'Kitab al Jami fi
Adwiya al Mufrada' 1758 yılında latinceye çevrilmiş,19.yüzyılın
başlarına kadar kullanılmış ve avrupalı meslektaşları üzerinde çok
etkili olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder